Khái niệm gốc tự do trong những năm gần đây đã xuất hiện nhiều hơn trên các tạp chí trang báo về sức khỏe, sắc đẹp, ăn uống… với những lời cảnh tỉnh không thể coi thường. Vậy gốc tự do là gì? Nó gây ra những nguy hại gì cho sức khỏe.
Nội dung chính
Gốc tự do là gì?
Gốc tự do (free radical) là những nguyên tử hay phân tử bị mất đi một điện tử ở lớp vỏ ngoài cùng. Chúng sinh ra liên tục trong quá trình chuyển hóa của cơ thể hoặc hình thành dưới tác động tiêu cực của các yếu tố bên ngoài: môi trường bị ô nhiễm, thuốc lá, rượu bia….
Do bị mất điện tử nên các gốc tự do sẽ không ổn định và luôn có xu hướng chiếm đoạt điện tử từ các cấu trúc lân cận, tạo ra hàng loạt gốc tự do mới. Quá trình này diễn ra theo phản ứng dây chuyền, gây tổn thương màng tế bào, các phân tử protein và ngay cả ADN… Hậu quả là xuất hiện những biến đổi làm tổn hại, rối loạn chức năng, thậm chí gây chết tế bào. Theo báo cáo của các nhà khoa học thì mỗi ngày cơ thể con người phải hứng chịu 10.000 đợt tấn công của các gốc tự do và nếu chúng ta sống được 70 năm cuộc đời thì đồng nghĩa với việc sẽ chống chọi với 17 tấn gốc tự do. Một con số thật khủng khiếp.
Gốc tự do tấn công cơ thể chúng ta hàng ngày
Gốc tự do gây nguy hại gì cho sức khỏe?
Các nhà khoa học đã gọi gốc tự do bằng những cái tên như: “kẻ thù giấu mặt”, “ kẻ thù nguy hiểm”, “tên tội đồ”… đối với sức khỏe con người.
1. Phá hủy các tế bào khỏe mạnh
Gốc tự do oxy hóa màng tế bào, gây trở ngại và khó khăn trong việc thải các chất cặn bã cũng như việc tiếp nhận thực phẩm, dưỡng khí. Sau đó, các gốc tự do tấn công các ty thể, khiến tế bào không thể sản sinh được năng lượng. Cuối cùng, bằng cách oxy hóa, gốc tự do tấn công vào DNA ở nhân tế bào, sẽ thay đổi cấu trúc DNA và kết quả tất yếu là đột biến tế bào- bước khởi đầu của tiến trình ung thư.
2. Da bị lão hóa, xuống cấp
Gốc tự do còn làm mất đi sự đàn hồi của collagen, elastin, khiến da nhăn nheo, cơ khớp cứng nhắc. Mặt khác, nó còn gây tích tụ chất lipofuscin dưới da khiến ta có những vết đồi mồi trên mặt, trên mu bàn tay. Theo bác sĩ Denham Harman, gốc tự do là một trong nhiều nguyên nhân gây ra quá trình lão hóa của da.
Gốc tự do tấn công cơ thể làm cho làn da bị lão hóa
3. Phá hủy cơ quan não bộ
Các gốc tự do sẽ tấn công cơ quan não bộ gây ra tình trạng thoái hóa thần kinh, đau nửa đầu, đột quỵ và nguy hại nhất là có thể gây ra ung thư não. Các cấu trúc tế bào bị chúng tấn công tổn thương nghiêm trọng, dẫn đến rối loạn chức năng và gây chết tế bào.
4. Suy giảm các hệ miễn dịch
Khi hệ miễn dịch của cơ thể ngày càng bị suy yếu thì sẽ viêm nhiễm mãn tính, hệ miễn dịch không thể bảo vệ các tế bào. Đối với hệ miễn dịch, gốc tự do gây ra các bệnh như: viêm nhiễm mãn tính, các rối loạn tự miễn, bệnh lupus, viêm đường ruột…
5. Ảnh hưởng đến chức năng tim
Các gốc tự do được hình thành và phát triển, cơ thể không thể chống cự lại được sẽ gây ra một loạt các bệnh về tim: suy tim, xơ hoá cơ tim, cao huyết áp, thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim.
6. Cơ quan thận bị ảnh hưởng
Đi kèm với việc suy giảm các chức năng của phổi, tim, mạch máu… là cơ quan thận bị suy giảm. Các loại bệnh về thận có thể xảy ra khi các tế bào gốc đột nhập: Bệnh thận mãn tính, thải ghép thận, viêm cầu thận.
7. Mạch máu bị tắc nghẽn
Lòng mạch bị thu hẹp lại, các mảng xơ vữa tích tụ trong động mạch vành ngày càng nhiều dẫn đến nhồi máu cơ tim, tắc nghẽn động mạch, rối loạn chức năng tế bào nội mô, cao huyết áp.
Gốc tự do là nguyên nhân gây tắc nghẽn mạch máu
Ngoài ra, các phân tử của gốc tự do còn gây ra các vấn đề về xương khớp, tiểu đường, cơ thể mệt mỏi, suy kiệt. Qua các báo cáo y khoa quốc tế thì các bác sy đã khẳng định rằng gốc tự do là nguyên nhân gây ra một loạt các bệnh lý nguy hiểm, là kẻ thù giấu mặt số 1 của các vấn đề về sức khỏe của con người hiện nay.
Cơ thể con người chống lại gốc tự do như thế nào?
Cơ thể con người được xem như bộ máy thần kỳ, khổng lồ hoạt động không ngừng nghỉ. Các hệ thống bên trong sẽ làm việc ngày đêm để chống lại các tác nhân tiêu cực gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Với gốc tự do cũng vậy, khi chúng xâm nhập vào chúng ta thì cơ thể cũng có chế tài để loại bỏ
Khi bị các gốc tự do xâm nhập vào và phá hủy tế bào, gây tổn hại cho DNA thì cơ thể sẽ tiết ra một loại enzym có chức năng cắt và loại bỏ những phần AND bị hỏng, tiếp theo sẽ tổng hợp lại và gắn các DNA trở lại vị trí cũ, từ đó sửa chữa, khắc phục những sai phạm trên DNA.
Trong trường hợp gốc tự do phá hủy thì các phân tử protein, cơ thể sẽ sản xuất ra một loại chất tên là enzym – cellular protease có khả năng nhận diện protein hỏng và phân hủy nó để tạo ra nguyên liệu cho quá trình tổng hợp protein mới.
Bên cạnh đó, các gốc tự do có thể tạo ra các chuỗi phản ứng oxy hóa lipid khác nhau để tạo ra các chất oxy hóa mới và chúng tiếp tục gây tổn hại đến cơ thể. Những loại gốc tự này đều được vitamin E, vitamin C, vitamin A, Glutathione Peroxidase và các chất bảo vệ khác trong cơ thể chống lại và tiêu diệt chuỗi phản ứng sinh ra các chất oxy hóa mới.
Tuy nhiên, không phải lúc nào cơ thể cũng đủ khỏe mạnh để chống lại các gốc tự do và nếu điều đó xảy ra thì sức khỏe của bạn sẽ bị đe đoạn và gây ra những hậu quả bất lợi. Vậy chúng ta sẽ bảo vệ, chống trả lại các gốc tự do như thế nào?
Không phải lúc nào cơ thể chúng ta cũng đủ khỏe mạnh để chống lại các gốc tự do
Các cách để cơ thể chống lại gốc tự do
Khoa học đã chứng minh việc vô hiệu hóa các gốc tự do và phục hồi các tế bào bị tổn thương bằng các tăng cường bổ sung các chất chống oxy hóa để từ đó tăng cường hệ thống miễn dịch, ngăn ngừa bệnh tật và làm chậm quá trình lão hóa.
1. Đời sống tinh thần vui vẻ
Các gốc tự do sẽ sản sinh ra nhanh chóng khi bạn thường xuyên bị stress, lo âu, căng thẳng, buồn phiền…. Do đó, liều thuốc vô giá nhất đấy chính là tinh thần thoải mái, lạc quan, vui tươi, yêu đời… Khi bạn vui vẻ, cơ thể cũng sẽ có cơ chế tiết ra những hormone có lợi giúp cải thiện sức khỏe.
2. Sinh hoạt khoa học điều độ
Bạn nên ngủ đủ giấc, bởi việc thiếu ngủ, ngủ muộn sẽ dẫn đến sự phát triển của các gốc tự do, dẫn đến tình trạng suy giảm trí nhớ, mất tập trung, suy nhược thần kinh, đau đầu, mệt mỏi…. Ngủ đủ giấc giúp não có thời gian phục hồi, tâm trạng bạn sẽ có cảm giác hưng phấn tích cực hơn. Song song đó, chúng ta cần thường xuyên tập thể dục, thể thao, vui chơi, giải trí… để cho cơ thể được nghỉ ngơi thoải mái.
3. Chế độ ăn uống lành mạnh
Tăng cường bổ sung chất chống gốc tự do từ nguồn thực phẩm đa dạng, dồi dào: ăn các loại thảo dược, trái cây và rau củ quả sạch . Hạn chế các món dầu mỡ, thực phẩm đóng hộp, bia rượu, đồ ăn nhanh…
4. Tích cực uống nước nước ion kiềm giàu hydro
Bên cạnh các giải pháp trên, thì bạn nên tăng cường uống nước ion kiềm giàu hydro. Như chúng ta đã biết hydro phân tử là chất chống oxy hóa cực mạnh. Theo nghiên cứu, uống 1.5 lít nước ion kiềm mỗi ngày thì tính chống oxy hóa bằng ăn 516 quả táo, 756 quả chuối, 38 quả cà rốt…
Các hydro phân tử trong nước ion kiềm khi vào cơ thể sẽ là những người hùng thầm lặng đi tìm và loại bỏ các gốc tự do gây hại, từ đó ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh mạn tính nguy hiểm do gốc tự do gây ra như ung thư, gout, tiểu đường, tim mạch, béo phì…
Việc sử dụng máy tạo nước điện giải đang là xu thế tất yếu trong các gia đình Việt Nam hiện nay. Thông qua các thiết bị lọc nước các chất ô nhiễm sẽ được loại bỏ, không những thế khi đi buồng điện phân Để từ đó mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Gốc tự do là kẻ thù giấu mặt cực kỳ nguy hiểm gây hại đến sức khỏe của bạn. Sự xuất hiện của phần tử đặc biệt này xuất phát từ những nguyên nhân, thói quen ăn uống sinh hoạt chưa khoa học, đúng cách. Bởi vậy, để tăng cường hệ miễn dịch, sức đề kháng cho cơ thể thì bạn nên tích cực xây dựng kế hoạch chăm sóc bản thân và đặc biệt tăng cường uống nước ion kiềm giàu hydro để luôn tràn đầy năng lượng.